โคลง 3

โคลงโบราณ

โคลงโบราณ มีลักษณะคล้ายโคลงดั้นวิวิธมาลี แต่ไม่บังคับเอกโท มีบังคับแต่เพียงสัมผัสเท่านั้น เป็นโคลงที่ไทยเรา แปลงมาจากกาพย์ ในภาษาบาลี อันมีชื่อว่า คัมภีร์กาพยสารวิลาสินี ซึ่งว่าด้วยวิธีแต่งกาพย์ต่างๆ มีอยู่ ๑๕ กาพย์ด้วยกัน แต่มีลักษณะเป็นโคลงอย่างแบบไทยอยู่ ๘ ชนิด เพราะเหตุที่ไม่มีบังคับเอกโท จึงเรียกว่า โคลงโบราณ นอกนั้น มีลักษณะเป็นกาพย์แท้

แบ่งออกเป็น ๘ ชนิด คือ

๑. โคลงวิชชุมาลี

โฉมเฉิดเลิศลักษณ์เชื้อ เทพิน

ฤาว่าอัปสรสวรรค์ แบ่งภาค

เรียมมองมุ่นใจจินต์ จนเหม่อ

ลืมอาตม์จนเจ้าจาก จรไกล

๒. โคลงมหาวิชชุมาลี

แผน:เหมือนกับวิชชุมาลี เป็นแต่เพิ่มคำในบาทสุดท้าย เข้าอีก ๒ คำเท่านั้น

โฉมเฉิดเลิศลักษณ์เชื้อ เทพิน

ฤาว่าอัปสรสวรรค์ แบ่งภาค

เรียมมองมุ่นใจจินต์ จนเหม่อ

ลืมอาตม์จนเจ้าจาก จึ่งรู้สกนธ์

๓. โคลงจิตรลดา

๏ โฉมแม่ผ่องพักตร์เพี้ยง เพ็ญจันทร์

ใจแม่ผ่องใสสุทธิ์ สร่างเศร้า

สบโชคเทพบันดาล ดลจิต

จึ่งมาพบเจ้าที่ หัวหิน

๔. โคลงมหาจิตรลดา

แผน:เหมือนกับโคลงจิตรลดา เป็นแต่เพิ่มคำในบาทสุดท้าย เข้าอีก ๒ คำเท่านั้น

๏โฉมแม่ผ่องพักตร์เพี้ยง เพ็ญจันทร์

ใจแม่ผ่องใสสุทธิ์ สร่างเศร้า

สบโชคเทพบันดาล ดลจิต

จึ่งมาพบเจ้าที่ หาดเจ้าสำราญ

๕. โคลงสินธุมาลี

บังคมบิตุเรศแล้ มารดา

ก่อกำเนิดชันษา ใหญ่แล้ว

บำรุงเลี้ยงเรามา เหนื่อยยาก

พระคุณพระผ่องแผ้ว พูนสรวง

๖. โคลงมหาสินธุมาลี

แผน: เหมือนกับสินธุมาลี แต่เพิ่มคำเข้าในบาทสุดท้าย อีก ๒ คำ

บังคมบิตุเรศแล้ มารดา

ก่อกำเนิดชันษา ใหญ่แล้ว

บำรุงเลี้ยงเรามา เหนื่อยยาก

พระคุณพระผ่องแผ้ว พูนโลกทั้งสาม

๗. โคลงนันททายี

สายลมเสียงเพลงทั้ง ดนตรี

ก่อเกิดฤดีเตือน จิตคล้อย

ธรรมชาติชีวิต ของคู่

ทราบชัดปัดสร้อยเศร้า เสื่อมคลาย

๗. โคลงมหานันททายี

แผน: เหมือนนันททายี แต่เพิ่มคำเข้าในบาทสุดท้าย อีก ๒ คำ

สายลมเสียงเพลงทั้ง ดนตรี

ก่อเกิดฤดีเตือน จิตคล้อย

ธรรมชาติชีวิต ของคู่

ทราบชัดปัดสร้อยเศร้า เสื่อมคลาย